به گزارش مشرق، آغاز سال ۲۰۲۲ میلادی برای توسعه روابط ایران، پاکستان و ترکیه، با اتفاق خوش یمن و معنی داری رقم خورد و نخستین قطار باری پروژه مسیر اسلام‌آباد – تهران – استانبول، پس از طی مسیری طولانی وارد آنکارا شد. این یک اتفاق اقتصادی و ترابری مهم و نمادی از تجلی توسعه روابط سیاسی و اقتصادی سه کشور مهم و قدرتمند جهان اسلام است.

مراسم استقبال از قطار آی.تی.آی در غروب روز چهارشنبه و در ایستگاه قدیمی قطار آنکارا، پایتخت ترکیه برگزار شد. در این مراسم عادل کارا اسماعیل‌اوغلو وزیر حمل و نقل ترکیه، محمد فرازمند سفیر ایران در آنکارا و محمود زیاد قریشی نماینده مجلس پاکستان حضور یافتند.

عادل کارا اسماعیل‌اوغلو، وزیر حمل و نقل ترکیه در مراسم استقبال از قطار آی.تی.آی در ایستگاه قدیمی قطار آنکارا با بیان این که این خط ریلی گزینه جدیدی را به کارآفرینان و تجار ارائه خواهد کرد، گفت: «این خط ضمن ایجاد صرفه‌جویی در زمان و میزان هزینه‌های حمل و نقل دریایی بین ترکیه و پاکستان که ۳۵ روز طول می‌کشد، مناسبات تجاری ما را توسعه خواهد داد».

وزیر حمل و نقل ترکیه افزود:«این امتیازات قدرت رقابت ما را افزایش خواهد داد. به دنبال آن هستیم تا زمینه مناسب را برای عبور این قطار از مارمارای و اتصال آن به اروپا را فراهم کنیم. حالا گزینه جدیدی برای صادرکنندگان به وجود آمده تا امکان دسترسی آنان به کشورهای پرجمعیت جنوب آسیا، هند، چین و همچنین افغانستان و پاکستان به عنوان همسایه ایران بیشتر شود. همچنین گامی دیگر در زمینه تبدیل ترکیه به پایگاه اصلی لجستیک بین اروپا و آسیا رقم خورد.»

محمد فرازمند سفیر ایران در آنکارا نیز در مراسم ورود قطار اسلام آباد - تهران - استانبول به ایستگاه آنکارا اعلام کرد:«پروژه های همکاری منطقه ای به دلیل توانایی آنها در پیوند دادن مردم به یکدیگر و کوتاه کردن فواصل، نیاز واقعی و حیاتی عصر کنونی، کارکرد چندجانبه دارد. راه ها و دالان ها کلید گشایش موانع مصنوعی و غیرضروری است، هر جا بن بست باشد، نتیجه اختلاف و بی اعتمادی است و برعکس، هر جا راه جدیدی باز شود، ضمانت صلح و ثبات است. پاکستان، ایران و ترکیه سه کشور مهم آسیایی و اعضای برجسته سازمان همکاری های اقتصادی هستند که دارای سابقه طولانی و فرهنگ مشترک و همچنین ظرفیت های عظیم برای همکاری های منطقه ای هستند. کریدور ریلی نقش مهمی در اتصال منطقه ای خواهد داشت و باعث ارتقای فعالیت های اقتصادی در منطقه می شود، زیرا قطار، ارزان‌ترین روش حمل‌ و نقل در جهان است.

سفیر کشورمان در پایان ابراز امیدواری کرد که شروع مجدد این پروژه بستر ساز تقویت هر چه بیشتر مناسبات و روابط دوستانه و برادرانه سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان شود.»

اتصال ریلی آی.تی.ای، نخ تسبیح تجارت سه کشور

نام اختصاری قطار پاکستان، ایران و ترکیه  آی.تی.ای (ITI) است. این نام برگرفته از حروف اول اسلام آباد، تهران و استانبول است. پروژه راه آهن اسلام آباد - تهران - استانبول (ITI) برای اولین بار در سال ۲۰۰۹ زیر نظر سازمان همکاری اقتصادی (ECO) آغاز بکار کرد، اما به دلیل مشکلات فنی به حالت تعلیق درآمد و حالا پس از ۱۰ سال دوباره راه اندازی شده است.

این قطار باری یک کریدور بین المللی است که پاکستان و ترکیه را از طریق راه آهن ایران به هم متصل می کند و هدف استراتژیک آن کاهش صرف وقت و هزینه برای حمل کالا بین استانبول و اسلام آباد است.

خط ریلی آی.تی.آی، یک پروژه ارزشمند و استراتژیک با ظرفیت حمل حداکثر ۸۰ هزار تن کالا است. چنین ظرفیتی برای کار تجارت و ارتباط بین سه کشور اسلامی مهم که مجموعاً نزدیک به ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند، یک نقطه امید برای توسعه تجارت و گردشگری است.

قطار آی.تی.آی در زمانی کمتر از ۱۲ روز در سفر یک طرفه نزدیک به ۶۶۵۶ کیلومتر راه را طی کرده و از اسلام آباد به استانبول می رسد. این در حالی است که اگر کالایی از پاکستان و از راه دریا به ترکیه فرستاده شود، دست کم ۳۵ روز در راه خواهد بود و هزینه حمل و نقل، مخاطره پذیری و بیمه کالا، به مراتب بیشتر خواهد بود. اولین قطار باری شامل ۱۳ کانتینر محموله تجاری شامل برنج، خرما و نمک صورتی وارد ترکیه شد.

حرکت از شرق به غرب ایران

مسیر طی شده قطار بر روی نقشه، طوری است که گویی راه آن به اندازه ای مساوی بین دو کشور ترکیه و پاکستان تقسیم شده اما سهم ایران از هر دو آنها بیشتر است.

تقسیم مسافت سه کشور به این شکل است:

۱.قطار آی.تی.آی ۱۹۹۰ کیلومتر را در داخل پاکستان طی می کند.

۲.از مرز تفتان وارد ایران شده و پس از راهی به دارازی ۲۶۰۳ کیلومتر از رازی خارج شده و وارد ترکیه می شود.

۳.قطار مزبور پس از طی مسافتی در حد ۱۸۵۰ کیلومتر، قبل از رسیدن به ایستگاه استانبول، از آنکارای پایتخت عبور خواهد کرد.

زمانی برای جان گرفتن اکو در شصت سالگی

سازمان همکاری اقتصادی اکو (Economic Cooperation Organization) شصت ساله شد. اما به جرات می توان گفت که قطار اسلام آباد – تهران – استانبول، بالاترین قله تعامل اقتصادی در عمر این پیمان منطقه ای بود.

ایران، ترکیه و پاکستان به عنوان سه کشور مهم جهان اسلام و سه قدرت غیر قابل انکار منطقه، حالا علاوه بر اشتراکات دینی و مودت و برادری، ابزارهای توانمند دیگری برای تقویت و توسعه روابط اقتصادی در اختیار دارند.

از این به بعد و با استفاده از ظرفیت های ترابری و تجاری این قطار، دیگر اعضای اکو یعنی افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان نیز می توانند برای حمل و نقل کالا و مسافر، با هزینه اندک اقدام کنند.

شرایطی که به نفع ترکیه است

در چند سال گذشته، روابط بین ترکیه و پاکستان توسعه یافته است. پاکستان عملاً به یکی از خریداران مهم محصولات صنایع دفاعی ترکیه تبدیل شده و در پرونده افغانستان نیز در کنار همدیگر قرار دارند و علاوه بر این، در دو پرونده قبرس و جمهوری آذربایجان نیز شاهد توسعه روابط ترکیه و پاکستان بوده ایم.

با این حال، روابط تجاری بین ترکیه، پاکستان و افغانستان رشد و تحول جدی ندیده است. اما حالا و با استفاده از ظرفیت های جدید، ترکیه امکان بالقوه  بسیار جدی برای صادرات کالا به افغانستان و پاکستان دارد و با استفاده از ظرفیت مواصلاتی ایران، خواهد توانست سهم بیشتری از بازار پاکستان و افغانستان را در اختیار بگیرد.

در پایان باید گفت، مشاهدات و تجربیات سالیان گذشته، این واقعیت را نشان داده که بخش خصوصی ترکیه و نهادهای فعالی همچون مجمع صادرکنندگان این کشور، در مقایسه با دو کشور ایران و پاکستان، از سازماندهی و توانایی بیشتری برای فعالیت در حوزه تجارت و صادرات برخوردارند. لذا در شرایط فعلی، ایران نیز باید ظرفیت های خود را توسعه داده و با استفاده از تجارب همسایه و همچنین با تکیه بر پتانسیل و توانمندی تجار، تولیدکنندگان و کارشناسان حمل و نقل و بازاریابی، کاری کند که قطار مزبور، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و افزایش درآمدهای کشور، ایفا کند.